Główne zasady gospodarki budżetowej

> zasada zupełności budżetu - zwana także zasadą powszechności. Nakazuje, by wszystkie dochody i wydatki samorządowych jednostek organizacyjnych ujęte były w budżecie jst. Zasada ta dotyczy w szczególności samorządowych jednostek budżetowych;

> zasada jedności formalnej budżetu - zakłada ujmowanie dochodów i wydatków budżetowych w jednym akcie prawnym. Budżet powinien stanowić jedną całość organizacyjno-prawną obrazującą całość finansów jst. Nawiązuje ona do obligatoryjnych i fakultatywnych elementów budżetu wymienionych art. 124 ustawy o finansach publicznych;

> zasada jedności materialnej budżetu - istotą budżetu zgodnie z tą zasadą jest brak funduszowania budżetu. Budżet jst w całości powinien być przeznaczony na pokrycie wydatków budżetowych, czyli dochody budżetowe muszą mieć przeznaczenie ogólne. Zasada ta zabrania powiązania tytułów dochodowych budżetu z imiennie wymienionymi wydatkami. Od zasady tej są wyjątki w polskim systemie finansów publicznych. I tak np. opłaty za zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych mogą być przeznaczone wyłącznie na realizację programów profilaktyki związanej z problemami alkoholowymi. Innymi odstępstwami od tej zasady są samorządowe fundusze celowe, rachunki środków specjalnych, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze przeznaczające swoje dochody na cele związane i ich działalnością;

> zasada równowagi budżetowej - istotą tej zasady jest budżet zrównoważony. Oznacza to, że ogólna kwota wydatków budżetowych winna być dostosowana do ogólnej kwoty dochodów budżetowych. Obecnie obowiązujące unormowania dopuszczają możliwość uchwalenia budżetu deficytowego, wskazując jednocześnie sześć kategorii przychodów, którymi może być pokryty deficyt;

> zasada szczegółowości - określa wymogi, jakim odpowiadać musi uchwała budżetowa podejmowana przez organ stanowiący jst pod względemszczegółowości. Zgodnie z tą zasadą budżet przedstawiony w uchwale budżetowej powinien być w uporządkowany sposób szczegółowo podzielony w pozycje dochodów i wydatków. Ustawodawca wyznaczył tak zwany minimalny poziom szczegółowości budżetu przyjmowanego w uchwale budżetowej. Dochody należy wykazać według ważniejszych źródeł i działów, wydatki zaś według działów i rozdziałów. Zaznaczyć należy jednak, iż ustalenie stopnia szczegółowości budżetu jest uprawnieniem organu stanowiącego, godzącego się na opracowanie budżetu w niepełnej szczegółowości. Zakłada się pełne uszczegółowienie budżetu w opracowanym układzie wykonawczym (według działów, rozdziałów i paragrafów). Organ stanowiący ma jednak prawo żądać opracowania budżetu przez organ wykonawczy w pełnej szczegółowości. Klasyfikacja budżetowa określona w rozporządzeniu ministra finansów wypełnia nie tylko postulat szczegółowości budżetu, ale przyczynia się do zapewnienia przejrzystości finansów publicznych zapisanych jako wymóg w ustawie o finansach publicznych;

> zasada jawności finansów publicznych - zapewniona jest poprzez jawność debaty budżetowej, co daje prawo mieszkańcom - członkom wspólnoty samorządowej do uczestniczenia w sesji budżetowej organu stanowiącego. Uchwała budżetowa jest jawna i podlega publikacji w dzienniku urzędowym województwa (uchwały budżetowe rad gmin i powiatów oraz sejmików wojewódzkich);

> zasada uprzedniości budżetu - zakłada uchwalenie budżetu przed okresem, w jakim ma być wykonywany. Ustawy samorządowe, realizując postulat zawarty w tej zasadzie, zakładają generalną zasadę uchwalenia budżetu do końca roku poprzedzającego rok budżetowy. Ustawa o finansach publicznych dopuszcza w uzasadnionych przypadkach możliwość uchwalenia uchwały budżetowej do 31 marca roku budżetowego.