O pełnej normalizacji życia społeczności żydowskiej w Niemczech nie może być mowy. Holokaust jeszcze długo determinować będzie stosunki między Żydami a Niemcami. Rosną nowe pokolenia, które nie są obciążone winą. Trzeba to im uświadamiać, podkreślając jednocześnie, że ponoszą całkowitą odpowiedzialność za swój stosunek do przeszłości i narodu żydowskiego. Hitleryzm został pokonany za pomocą siły militarnej, ale nie oznacza to, że odnieśliśmy zwycięstwo w sferze duchowej. Dowodem jest wzrastająca aktywność skrajnych środowisk prawicowych. Trudno twierdzić, że tworzą margines społeczeństwa. Przypomnę jedynie o 8 tysiącach ataków ekstremistów w pierwszych ośmiu miesiącach tego roku. 18 procent Niemców nie chce mieć Żyda za sąsiada. Te liczby mówią same za siebie. Widać wyraźnie, że poglądy elit politycznych rozmijają się z odczuciami sporej części społeczeństwa.

Ralph Giordano to niemiecki pisarz pochodzenia żydowskiego