Czym różni się ugoda w sądzie od mediacji i arbitrażu |
NAZWA POSTĘPOWANIA |
Postępowanie pojednawcze | Ugoda przed sądem powszechnym | Mediacja | Sąd polubowny |
Które przepisy regulują takie postępowanie |
Art. 184 -186 kodeksu postępowania cywilnego, przy czym strony same się dogadują, a sąd ocenia tylko to, czy ugoda jest zgodna z prawem, z zasadami współżycia społecznego czy nie zmierza do obejścia prawa. | Art. 10, art. 223, art. 391 § 1, art. 39821, art. 47913 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, przy czym strony same się dogadują, a sąd ocenia tylko to, czy ugoda jest zgodna z prawem, z zasadami współżycia społecznego i czy nie zmierza do obejścia prawa. | Art. 1831 - 18315 i art. 2021 kodeksu postępowania cywilnego - tylko ogólnie, natomiast szczegóły regulują same strony sporu. | Jeśli jest to stały sąd polubowny - regulamin tego sądu. Jeśli jest to natomiast sąd ad hoc, to strony sporu same ustalają zasady postępowania, pamiętając przy tym o przepisach kodeksu postępowania cywilnego regulujących to postępowanie (art. 1154 - 1217). |
Jakich spraw może dotyczyć |
Sprawy cywilne, w tym sprawy majątkowe i niemajątkowe (także sprawy z zakresu prawa pracy), których charakter zezwala na zawarcie ugody (np. nie jest możliwe zawarcie ugody w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - art. 47712, w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone - art. 47941). | Sprawy cywilne, w tym sprawy majątkowe i niemajątkowe (także sprawy z zakresu prawa pracy), których charakter zezwala na zawarcie ugody (np. nie jest możliwe zawarcie ugody w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - art. 47712, w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone - art. 47941). | Sprawy cywilne, w tym sprawy majątkowe i niemajątkowe (także sprawy z zakresu prawa pracy), których charakter zezwala na zawarcie ugody (np. nie jest możliwe zawarcie ugody w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - art. 47712, w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone - art. 47941). | Spory o prawa majątkowe lub o prawa niemajątkowe (w tym także spory z zakresu prawa pracy), mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty. |
Jak dochodzi do postępowania |
Na podstawie wniosku jednej ze stron do sądu rejonowego o zawezwanie do próby ugodowej. | Na skutek nakłonienia przez przewodniczącego składu orzekającego. | Na podstawie: - umowy między stronami o mediację albo - postanowienia sądu kierującego strony do mediacji (sąd nie może skierować stron do mediacji, gdy sprawa jest rozpatrywana w postępowaniu nakazowym, upominawczym lub uproszczonym). | Na podstawie umowy między stronami, w której został wskazany przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć (zapis na sąd polubowny). |
Czy takie postępowanie wyklucza prowadzenie postępowania sądowego (przed sądem powszechnym) |
Postępowanie to jest prowadzone przed wniesieniem pozwu do sądu powszechnego. | Nie. Ugodę można zawrzeć w każdym stadium postępowania przed sądem powszechnym, tj. przed sądem pierwszej instancji, w postępowaniu apelacyjnym i w postępowaniu kasacyjnym. | Nie. Mediację przeprowadza się: - przed wszczęciem postępowania przed sądem powszechnym (wiele spraw, w których prowadzi się mediację, w ogóle nie trafia już do sądu); -wtoku sprawy w postępowaniu przed sądem powszechnym - za zgodą stron. | Wniesienie sprawy do sądu powszechnego nie jest przeszkodą, aby ta sama sprawa o to samo roszczenie toczyła się przed sądem polubownym. Jeśli jednak jedna ze stron wniesie pozew do sądu powszechnego, a druga - zanim jeszcze wda się on w spór co do istoty sprawy - podniesie zarzut zapisu na sąd polubowny, to sąd powszechny odrzuci pozew. To oznacza, że sąd powszechny nie odrzuca pozwu z urzędu, gdy strony wiąże zapis na sąd polubowny. Nie odrzuci pozwu również wtedy, gdy strona spóźni się ze zgłoszeniem zarzutu zapisu na sąd polubowny. |
Kto przeprowadza postępowanie |
Sąd powszechny w składzie jednoosobowym. | Sąd prowadzący dane postępowanie, czyli sąd pierwszej instancji, sąd apelacyjny lub sąd kasacyjny. | Mediator wybrany przez strony (np. z listy stałych mediatorów, lecz niekoniecznie). Mediatorem może być każdy, z wyjątkiem sędziego (chyba że jest sędzią w stanie spoczynku). | Sąd polubowny składający się z arbitrów, powołany ad hoc, czyli tylko do rozstrzygnięcia konkretnego sporu, lub stały sąd polubowny działający najczęściej przy którejś z izb gospodarczych. Arbitrem nie może być sędzia państwowy (chyba że jest w stanie spoczynku). |
Czy postępowanie jest jawne |
Tak. | Tak. | Nie. | Tak, ale w wypadkach, o których mowa w art. 1171, 1172, 1177, 1178, 1179, 1210 i 1214 § 1 sąd może orzec na posiedzeniu niejawnym. |
Jak wygląda postępowanie |
Postępowanie obejmuje pertraktacje i wyjaśnienia stron. Nie przeprowadza się na nim dowodów na twierdzenia przedstawione przez strony. | Postępowanie obejmuje pertraktacje i wyjaśnienia stron. Do zakończenia sporu ugodą nie jest potrzebne poprzedzenie jej postępowaniem dowodowym. | Strony same, wspólnie z mediatorem, wybierają techniki mediacyjne. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje nawet, że mediacja może być przeprowadzona bez posiedzenia mediacyjnego, jeżeli strony się na to zgodzą. | Jeżeli przepis kodeksu postępowania cywilnego nie stanowi inaczej, strony mogą same uzgodnić zasady i sposób postępowania przed sądem polubownym, chyba że zasady postępowania określa regulamin danego stałego sądu polubownego. Jeśli strony tego nie uzgodnią, to sąd polubowny może, z zastrzeżeniem przepisów k.p.c., prowadzić postępowanie w taki sposób, jaki sam uzna za właściwy. Sąd polubowny nie jest związany przepisami o postępowaniu przed sądem powszechnym. |
Czym kończy się postępowanie |
Sąd nie ma wpływu na wynik ugody. Jeśli do niej dojdzie, to sąd zapisuje treść ugody w protokole. Jeśli nie dojdzie do ugody, to też zapisuje to w protokole. | Sąd nie ma wpływu na wynik ugody. Jeśli do niej dojdzie, to sąd zapisuje treść ugody w protokole. Jeśli nie dojdzie do ugody, to też zapisuje to w protokole. | Mediator nie ma wpływu na wynik ugody. Ma tylko pomagać stronom w dojściu do ugody, natomiast sam nie ma na nią wpływu. | Sąd polubowny wydaje wyrok. Gdy natomiast strony zawrą przed nim ugodę, to sąd polubowny umarza postępowanie, a osnowę ugody zapisuje w protokole lub - na wniosek stron - nadaje jej formę wyroku. |
Jaką moc ma ugoda lub wyrok |
Ugoda zawarta w tym postępowaniu jest tytułem egzekucyjnym. Po to, żeby mogła być wykonana w drodze egzekucji, sąd musi nadać jej klauzulę wykonalności. | Ugoda przed sądem powszechnym jest tytułem egzekucyjnym. Po to, żeby mogła być wykonana w drodze egzekucji, sąd musi nadać jej klauzulę wykonalności. | Po zatwierdzeniu przez sąd państwowy ugoda zawarta w wyniku mediacji ma moc prawną ugody zawartej przed sądem powszechnym. To oznacza przede wszystkim, że stanowi tytuł egzekucyjny. Sąd zatwierdza ugodę zawartą przed mediatorem na wniosek strony. W tej sprawie wydaje postanowienie na posiedzeniu niejawnym. Jeśli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, to sąd zatwierdza ją, nadając jej klauzulę wykonalności. | Wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu powszechnego lub ugodą zawartą przed tym sądem. Żeby jednak tak się stało, muszą być wcześniej uznane przez sąd powszechny (gdy nie nadają się do wykonania w drodze egzekucji) lub sąd powszechny musi im nadać klauzulę wykonalności (gdy wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta są tytułem egzekucyjnym). |
Czy takie postępowanie przerywa bieg przedawnienia |
Tak. | Tak. | Tak. | Tak. |