Co prawda niektóre organy podatkowe są skłonne traktować każdego podatnika, który w ich mniemaniu uchybił przepisom podatkowym, jako przestępcę skarbowego, ale odpowiedzialność karną skarbową może ponieść jedynie osoba winna popełnionego czynu. Tak wynika z art. 1 ust. 3 kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.). A winę trzeba udowodnić. Pamiętajmy, że powołanie się na nieznajomość przepisów podatkowych nie wyłącza automatycznie naszej winy i tym samym odpowiedzialności. Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą powinna zapoznać się z przepisami, które regulują jej prowadzenie. Już starożytni znali zasadę ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi).

Przykład

Aldona S. w 2006 r. rozpoczęła działalność gospodarczą (sklep z zabawkami). Przychody szybko przekroczyły 20 tys. zł. Pani Aldona nie zainstalowała jednak kasy rejestrującej. Znajomi prowadzący podobny interes powiedzieli jej, że musi to zrobić dopiero, gdy jej obroty przekroczą 40 tys. zł. Tymczasem jako osoba rozpoczynająca miała obowiązek rejestracji sprzedaży w kasie od dnia następnego po przekroczeniu limitu 20 tys. zł. Organ podatkowy w razie kontroli mógłby jej zarzucić, że prowadząc sprzedaż nierejestrowaną, popełniła czyn zabroniony pod groźbą kary z art. 60 § 1 k.k.s. nieprowadzenia ksiąg, mimo takiego obowiązku.

Niemniej większość przestępstw i wykroczeń skarbowych można popełnić wyłącznie umyślnie (nieumyślnie tylko wtedy, gdy k.k.s. tak stanowi). Z art. 4 § 2 k.k.s. wynika, że czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, tj. chce go popełnić (zamiar bezpośredni) albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi (zamiar ewentualny). Z nieumyślnością mamy natomiast do czynienia wtedy, gdy sprawca, nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć (art. 4 § 3 k.k.s.). Ponieważ przestępstwo/wykroczenie nieprowadzenia ksiąg podatkowych można popełnić wyłącznie umyślnie, pani Aldona mogłaby się bronić, że jej działanie było nieumyślne. Jeśli jednak odkryje swój błąd, zanim to zrobi kontrola podatkowa, bezpieczniej będzie, jeśli wyrazi czynny żal, bo to wyklucza możliwość wszczęcia postępowania w sprawie karnej skarbowej.