Ewidencja zdarzeń związanych z utworzeniem odpisu aktualizującego przeterminowaną należność, z uprawdopodobnieniem jej nieściągalności, uznaniem jej za nieściągalną i odpisaniem

Firmie przysługuje należność od kontrahenta, który od dłuższego czasu zalega z zapłatą. W związku z tym utworzono księgowy odpis aktualizujący 100 proc. kwoty tej należności, tj. 13 000 zł (w tym VAT 2344,26 zł). Na tym etapie jest to koszt niebędącykosztem uzyskania przychodów (brak uprawdopodobnienia w rozumieniu art. 16 ust. 2 a pkt 1 ustawy o CIT).

Księgujemy zatem:
a) bilansowo: 13 000 zł Wn konto 761 "Pozostałe koszty operacyjne" Ma konto 28 "Odpisy aktualizujące należności"
b) pozabilansowo: (-) 13 000 zł Wn konto 769 "Pozostałe koszty operacyjne - niepodatkowe" Ma konto 999 "Konto techniczne"

Teraz załóżmy, że objęta odpisem wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, zyskując tym samym status wierzytelności o uprawdopodobnionej nieściągalności, uprawniający do zaliczenia jej w ciężar kosztów podatkowych w takiej wysokości, w jakiej uprzednio była ujęta w przychodach (tj. w wartości netto, która w naszym przypadku wynosi 10 655,74 zł). Zauważmy, że zdarzenie to nie wywołuje bezpośrednich skutków bilansowych; podlega jedynie ujęciu jako koszt uzyskania przychodów (koszt bilansowy już zarachowaliśmy, tworząc odpis). W związku z tym kwotę 10 655,74 zł księgujemy w zespole 9 zapisem dodatnim: Wn konto 769 "Pozostałe koszty operacyjne - niepodatkowe" Ma konto 999 "Konto techniczne"

Następnie załóżmy, że otrzymaliśmy postanowienie o nieściągalności naszej wierzytelności i uznaliśmy je za odpowiadające stanowi faktycznemu. Spełniła się tym samym przesłanka do uznania wierzytelności za nieściągalną w rozumieniu art. 16 ust. 2 ustawy o CIT. Z taką sytuacją przepisy prawa podatkowego wiążą dwa skutki:
¦ powstanie przychodu odpowiadającego wartości wierzytelności uznanej za nieściągalną w kwocie, w tej części, od której dokonane odpisy aktualizujące zostały uprzednio zaliczone do kosztów uzyskania przychodów (patrz art. 12 ust. 1 pkt4 d ustawy o CIT),
¦ wystąpienie kosztu uzyskania przychodów z tytułu uznania wierzytelności za nieściągalną (patrz art. 16 ust. 1 pkt 25 tej ustawy).

Z punktu widzenia bilansowego nasza wierzytelność cały czas pozostaje objęta odpisem, a zdarzenie polegające na uznaniu jej za nieściągalną powinno spowodować odpisanie jej wartości, tj. pokrycie jej dokonanym odpisem. Zapis taki nie wywołuje oczywiście ani przychodu, ani kosztu z księgowego punktu widzenia. Przychód i koszt uzyskania powstaje tylko "statystycznie", dla celów podatkowych.

Dlatego też nieściągalną wierzytelność ujmiemy następująco:
a) w ewidencji bilansowej: 13 000 zł Wn konto 28 "Odpisy aktualizujące należności" Ma konto 20 "Należności z tytułu dostaw i usług"
b) pozabilansowo - księgujemy 10 655,74 w ten sposób, by zarejestrować obrót na koncie kosztów podatkowych i przychodów podatkowych: Wn konto 769 "Pozostałe koszty operacyjne - niepodatkowe" Ma konto 799 "Przychody niebilansowe"

Generując zestawienie obrotów i sald uwzględniające obroty kont pozabilansowych w zespołach 4 i 7, powinniśmy otrzymać przychody i koszty w ujęciu podatkowym.